
Choroby ziemniaka powodowane przez bakterie
dr inż. Jerzy Osowski, IHAR - PIB, Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie
Choroby bakteryjne obok grzybowych stanowią najczęstszą przyczynę strat w plonie i obniżenia jego jakości. Do najgroźniejszych chorób wywoływanych przez bakterie możemy zaliczyć czarną nóżkę, parcha zwykłego oraz mokrą zgniliznę bulw. Choroby te możemy zaliczyć do grupy powodujących straty o znaczeniu ekonomicznym.
Znaczenie najważniejszych chorób powodowanych przez bakterie (oprac. własne)
Choroba |
Sprawca |
Sadzeniaki |
Frytki i chipsy |
Konsumpcja |
Przemysł |
Parch zwykły |
Głównie Streptomyces scabies (Thaxt.) Waksman&Henrici , inne gatunki z rodzaju Streptomyces |
++ |
+++ |
+++ |
++ |
Czarna nóżka |
Pectobacterium atrosepticum (van Hall) Garden et al. i Dickeya ssp. i Pectobacterium carotovorum subsp. carotovorum (Jones) Hauben et al. |
+++ |
+++ |
+++ |
+++ |
Mokra zgnilizna bulw |
Pectobacterium atrosepticum (van Hall) Garden et al. i Dickeya ssp. i Pectobacterium carotovorum subsp. carotovorum (Jones) Hauben et al. |
+++ |
+++ |
+++ |
+++ |
*+ małe, ++ duże, +++ bardzo duże
Objawy tych chorób występują na różnych częściach roślin ziemniaka, a częstotliwość występowania jest uzależniona nie tylko od ilości materiału infekcyjnego i jego źródeł, ale przede wszystkim od warunków meteorologicznych panujących w sezonie wegetacyjnym i w trakcie przechowywania.
Zwalczanie tych chorób polega głównie na wykorzystaniu metod agrotechnicznych oraz hodowlanych.
Objawy czarnej nóżki, parcha zwykłego i mokrej zgnilizny w zależności od stadium rozwoju choroby (oprac. własne)
Termin pojawu/forma choroby |
Objawy choroby |
Źródło infekcji i sposób zakażenia |
Szkodliwość |
Czarna nóżka |
|||
Po wschodach |
zahamowany wzrost, objawy więdnięcia, typowe ciemne, mokre plamy na łodydze, zawsze u podstawy łodygi; porażone łodygi łatwo jest wyciągnąć z gleby (fot.1) |
zainfekowane sadzeniaki |
źródło materiału infekcyjnego, zmniejszenie obsady roślin |
W pełni okresu wegetacji |
występują po okresie obfitych opadów, objawy widoczne nie tylko u podstawy łodygi, ale i w jej wyższych partiach, mogą występować na jednej lub kilku łodygach albo całej roślinie (fot. 2) |
porażone bulwy mateczne, sterty odpadowe, zranienia oraz owady, np. muszki owocowe Drosophila spp. |
rozniesienie infekcji na młode bulwy potomne, źródło materiału infekcyjnego w przechowalni |
Pod koniec okresu wegetacji |
występują na całej roślinie (fot. 3) |
zranienia, owady, np. muszki owocowe Drosophila spp., rośliny i bulwy pozostawione po selekcji |
duże ilości bakterii znajdujące się na powierzchni liści i łodyg stanowią materiał infekcyjny do zakażania bulw potomnych i rozwoju mokrej zgnilizny w przechowalni |
Parch zwykły ziemniaka |
|||
Forma płaska |
objawy widoczne tylko na powierzchni skórki, warstwa korka oddziela powstała ranę od zdrowego miąższu |
porażone bulwy, bakterie bytujące na rozkładających się resztkach roślinnych |
obniżenie jakości bulw, mniejsza przydatność do przechowywania i przetwórstwa (nadmierne odparowywanie wody z uszkodzonych powierzchni), możliwość infekcji wtórnych przez inne patogeny |
Forma wypukła |
objawy wystają ponad powierzchnię skórki bulwy, między strupami tworzy się nowa tkanka i powstają wypukłości |
||
Forma wgłębna |
na powierzchni bulw pojawiają się okrągłe lub gwiaździste plamy utworzone z koncentrycznych warstw korka, które mogą sięgać w głąb bulwy na kilka milimetrów. Jest to najgroźniejsza forma choroby (fot. 4) |
||
Mokra zgnilizna bulw |
|||
Pod koniec okresu wegetacji, w trakcie przechowywania |
początkowo pojawiają się wilgotne plamy przypominające podsiąknięcia wodą, brzegi plam gnilnych są wyraźnie oddzielone od zdrowej części skórki, w miejscu infekcji tworzą się początkowo niewielkie zagłębienia wypełnione śluzowatą, kremową zgniłą tkanką, zakażone bulwy ciemnieją i gniją (fot. 5). Gniciu ulegają wszystkie tkanki oprócz skórki, a cały miąższ wewnątrz zamienia się w śluz bakteryjny. |
porażone bulwy, bakterie bytujące na rozkładających się resztkach roślinnych, śluz bakteryjny powstający po rozkładzie bulw |
Obniżenie jakości bulw i ich trwałości przechowalniczej, wtórne infekcje przez inne patogeny, straty plonu |

Czarna nóżka - objawy po wschodach

Czarna nóżka - objawy w pełni wegetacji

Parch zwykły - różne formy choroby

Mokra zgnilizna - objawy na bulwach